PORTRET EMOCJI – radość, smutek, strach i złość rozłożone na części pierwsze przez młodzież
GDZIE/ KIEDY/ PO CO?
Emocje są nieodłączną częścią naszego życia. Wpływają na nasze postrzeganie świata, na zachowanie, na motywacje, na relację z innymi. Są wielobarwne i często trudne do określenia słowami.
Spoglądając na otaczający nas świat, można rzeczywiście odnieść wrażanie, iż emocje należy „ujarzmić”, „opanować”. „Bycie twardym, niewzruszonym” jest mile widziane. Osoby młode, kształtujące swój światopogląd i swoją tożsamość czują się zagubione. Z jednej strony emocje pojawiają się znienacka, wpływają na reakcje, zachowanie, z drugiej – świat wokół nas nie chce ich oglądać i czuje się zakłopotany jak się komuś „wymkną”. Pojawiają się więc pytania w głowach i sercach zdezorientowanych młodych: Co się ze mną dzieje? Czy wszystko jest ze mną ok? Co inni o mnie pomyślą? Jak mam powiedzieć, co czuję? Poszukiwanie odpowiedzi i pomocy przybiera różną formę, np.: od przeszukiwania Internetu i czytania różnych książek i czasopism, długich rozmów z rówieśnikami, osobami bliskimi, przez pisanie pamiętników, blogów, wierszy, wyładowanie emocji krzykiem, rzucaniem różnymi przedmiotami, szukanie grupy, „która zrozumie i zaakceptuje”, aż po zagłuszenie emocji różnymi używkami, samookaleczenia i samobójstwa. Powyższe sposoby „radzenia” sobie z emocjami przypominają ciągłą walkę z samym sobą.
By zaprzyjaźnić się z emocjami warto podjąć próbę ich poznania i zrozumienia. Do tego miał zachęcić młodzież cykl warsztatów i m.in. ćwiczenie portret emocji .
„Gdyby porównać nasze życie do żaglowca,
to emocje byłyby wiatrami.
Nagła zmiana wiatru wprawia żagle w łopot,
brak wiatru spowalnia ruch i sprowadza martwą ciszę,
zaś jego nadmiar może rzucić statek na skały.
Na naukę umiejętnego żeglowania nigdy nie jest za późno.”
Lucyna Golińska
TROCHĘ TEORII
Termin emocje posiada wiele definicji. Daniel Goleman traktuje emocje jako „każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, uczucia, namiętności; każdy stan wzburzenia lub podniecenia psychicznego”. Emocje to grupa zjawisk czy subiektywnych przeżyć określanych jako uczucia, nastroje, afekty.
Emocje mają wiele barw, odmian i rodzajów, co bardzo utrudnia odpowiedzenie na pytanie, czy są tak zwane emocje podstawowe (które to są, ile ich jest). W teorii emocji spotyka się tzw. rodziny emocji, czyli emocje spokrewnione, odróżniające się od innych rodzin zbiorem cech, takich jak specyficzne oceny, tendencje działania, pragnienia, uczucia i reakcje fizjologiczne. Teoretycy podejmują próby wyodrębnienia podstawowych rodzin, ale propozycji jest wiele i są różne.
Wśród najczęściej zgłaszanych kandydatów są (lista ta nie wyczerpuje wszystkich kategorii emocji):
– ZŁOŚĆ: furia, wściekłość, uraza, gniew, irytacja, oburzenie, niechęć, patologiczna nienawiść i szał.
– SMUTEK: żal, przykrość, boleść, melancholia, użalanie się nad sobą, zniechęcenie, przygnębienie oraz w postaci patologicznej – głęboka depresja.
– STRACH: niepokój, obawa, nerwowość, zatroskanie, konsternacja, zaniepokojenie, onieśmielenie, bojaźń, popłoch, przerażenie, w postaci psychopatologicznej – fobie i ataki lękowe.
– ZADOWOLENIE: szczęście, przyjemność, ulga, błogość, rozkosz, radość, uciecha, rozrywka, duma, przyjemność zmysłowa, miły dreszczyk, uniesienie, satysfakcja, euforia, ekstaza, mania.
– MIŁOŚĆ: akceptacja, życzliwość, ufność, poczucie bliskości, oddanie, uwielbienie, zaślepienie, apage (miłość niebiańska).
– ZDZIWIENIE: wstrząs, zaskoczenie, oszołomienie, osłupienie, zdumienie.
– WSTRĘT: pogarda, lekceważenie, nieprzychylność, obrzydzenie, odraza, niesmak, awersja.
– WSTYD: poczucie winy, zażenowanie, zakłopotanie, wyrzuty sumienia, upokorzenie, żal z powodu tego, co się zrobiło, hańba i skrucha.
Z każdego podstawowego „jądra” emocjonalnego rozchodzą się fale, które tworzą kręgi takie jak nastrój (jest bardziej stłumiony i utrzymuje się dłużej niż emocje), a następnie temperament (to stan gotowości do wywołania danej emocji czy nastroju, który sprawia, że ktoś może być melancholijny, bojaźliwy albo wesoły). Idąc jeszcze dalej, za temperamentem pojawiają się zaburzenia emocjonalne, takie jak kliniczna depresja lub nieustanny niepokój.
PRZEBIEG ĆWICZENIA „Portret emocji„
Ćwiczenie składało się z dwóch części. W pierwszej części uczestnicy wynotowali wspólnie (burza mózgów) wszystkie emocje, jakie przychodzą mi od głowy (podano 34 nazwy emocji). Następnie emocje pogrupowane zostały według ich podobieństwa, co spowodowało, że pojawiły się rodziny emocji (każda z grup zawierała emocje spokrewnione ale różniące się między sobą natężeniem).
Z siedmiu rodzin emocji uczestnicy wybrali 4, którym stworzyli portrety. W tej części uczestnicy w małych zespołach przygotowali portret na białych, dużych kartkach z pomocą farb i kredek. Portret miał zawierać wszystkie ich skojarzenia z daną grupą emocji: kolor, kształt, symbol, słowa, faktura. Pytania pomocnicze dla uczestników: Co by kolor powiedział, gdyby był zły? narysuj, namaluj! Co by kolor powiedział, gdyby był radosny? narysuj, namaluj! Co by radość powiedziała gdyby miała usta?
Uczestnicy tworzą portret emocji.
Portrety emocji poniżej (począwszy od prawej, góra):
Smutek (tytuł: „Ukryte emocje”), Strach (tytuł: „Odejdź”),
Złość (tytuł: „Chaos”), Radość (tytuł: „Różowe okulary”).
Na portrecie Smutku autorzy namalowali białą kredką łzy – jest to bardzo istotny element portretu
(nie są niestety widoczne na zdjęciu).
ŹRÓDŁO
- Ćwiklińska A. (2015). „Kalejdoskop emocji” Arteterapia w rozwoju kompetencji emocjonalnych młodzieży. Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem: prof. dr hab. Wiesław Karolak
- Goleman, D. (1995). Inteligencja emocjonalna. trans. A. Jankowski, Poznań: Media Rodzina of Poznań
- Harwas-Napierała, B. & Trempała, J. (Red.). (2008). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
INSPIRACJE
- Malarstwo Emocjonalne – http://me.art.pl/
- Pokoloruj swoje uczucia (Kreatywny Pracownik Socjalny) – http://creativesocialworker.tumblr.com/post/73898243068/color-your-feelings-inspired-by-kevin-oconnor
- Szaleństwo nie zawsze jest złe – http://paintthestarsarttherapy.tumblr.com/post/69122169394/mad-isnt-always-bad